Srednjovekovna Srbija u periodu između 1389. i 1526. godine, prodorom Otomanskog carstva na Balkan, potpada pod tursku vlast. Od 1699. do 1739. i kasnije tokom 18. veka, današnja Srbija je podeljena između Austrougarskog i Otomanskog carstva. Od početka 19. veka započinje borba za samostalnu Srbiju, ali reke Dunav i Sava ostaju južna granica Harsburškog carstva sve do 1918. godine.
Zbog ovakve podele, početak i razvoj slobodnog zidarstva tokom 18. i 19. veka na tlu današnje Srbije mora se posmatrati odvojeno – za krajeve severno i južno od reka Dunava i Save. Ovo dvojstvo postojalo je sve do 1918. kada je došlo do ujedinjenja Vojvodine, severno i Kraljevine Srbije – dela Srbije, južno od ovih dveju reka, a zatim i do stvaranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, kasnije Kraljevine Jugoslavije.
Ne zaboravimo, prva – „Majka Velika Loža“ svih slobodnih zidara sveta – Velika Loža Engleske, osnovana je 1717. u Londonu.
18. vek
Već u vreme vladavine Josifa II Harsburškog, 1785. osnovana je prva Loža na tlu današnje Srbije u Petrovaradinu, pod imenom „Probitas“. Znameniti članovi Lože „Vigilantia“ u Osijeku su u to vreme bili su episkop Josif Jovanović Šakabenta i kasnije mitropolit Stefan Stratimirović.
U drugom, južnom delu današnje Srbije, u vreme vladavine turskog sultana Selima III, u Beogradu je od 1790. delovala tursko-srpska Loža. O njenom imenu i radu ima malo podataka, ali se zna da su njeni eminentni članovi bili mitropolit beogradski Metodije, Petar Ičko, Knez Aleksa Nenadović, Janko Katić. Među članovima je bilo i hrišćana i muslimana i Jevreja.
19. vek
Tokom ustanka i borbe za nacionalno oslobođenje, od 1804. do 1813. godine, značajnu ulogu igrali su masoni – Petar Ičko i Janko katić, a u prvoj vladi obrazovanoj 1811. prvi ministar prosvete bio je Dositej Obradović, takođe mason i srpski prosvetitelj.
1842. osnovana je Loža pod imenom „Ali Koč“ u Beogradu i ona je 1851. imala 204 člana.
1877. godine došlo je do potpunog oslobođenja Srbije od turske vlasti, a tokom ovih oslobodilačkih ratova, u Srbiji je bilo puno dobrovoljaca iz Italije koji su pomogli osnivanje Lože „Svetlost Balkana – Garibaldi“ 1876. godine, pod zaštitom Velikog Orijenta Italije. Na severu Srbije, već ranije su osnovane sledeće Lože (pod zaštitom Velike Lože Ugarske): u Vršcu – 1872. „Egalitas“, 1873. „Pri steni istine“, u Novom sadu – 1875. „Libertas“ (pod zaštitom Velikog Orijenta Ugarske), u Velikom Bečkereku – 1877. „Thales“ i u Somboru – 1897. slobodnozidarski venčić „Philantropia“ i 1908. Loža „Jövendő (Budućnost)“ (pod zaštitom Simboličke Velike Lože Ugarske).
Srbija je 1882. proglašena kraljevinom i u njoj su osnovane nove Lože „Srbska zadruga“ i „Sloga, rad i postojanstvo“ u Beogradu (pod zaštitom Velikog Orijenta Italije), „Stella Orientalis“, 1890. u Zemunu, a koja se 1897. seli u Pančevo, ali i „Pobratim“, 1891. u Beogradu, „Nemanja“ 1892. u Nišu (pod zaštitom Simboličke velike Lože Ugarske) i 1897. „Filantropija“ u Somboru. Tada dolazi do vidljivog uspona slobodnog zidarstva u Kraljevini Srbiji. 1893. godine Br. Sreten Stojković objavljuje knjigu „Slobodno zidarstvo – njegov cilj i principi, njegova sadašnjost i prošlost“. 1894. godine, predsednik Vlade Kraljevine Srbije postaje mason – Br. Svetomir Nikolajević.
Najistaknutije ličnosti iz oblasti obrazovanja, nauke, umetnosti, politike, plemstva, ali i sveštenstva, bili su članovi ovih Loža i u napretku Srbije i njenom razvoju, odigrali su značajnu ulogu. Jedan od najznačajnijih doprinosa koji su dali masoni u Srbiji bio je „Sretenjski ustav“ Kraljevine Srbije, jedan od prvih i najliberalnijih Ustava tog vremena u svetu iz 1835. Na njegovoj naslovnoj stranici istaknuti su jasni masonski simboli.
20. vek
1905. godine osnovana je Loža „Aurora“ u Vršcu. Kasnije su formirane Lože u Beogradu – 1909. „Ujedinjenje“ (pod zaštitom VO Italije) i 1910. „Šumadija“ (pod zaštitom VL Hamburga), a 1911. Lože – „Stvaranje – Alkotas“ u Subotici. Iste godine osnovan je slobodnozidarski venčić „Élet (Život)“ u Beloj Crkvi, „Világ (Svet)“ u Velikom Bečkereku. Godine 1913, počeo je rad slobodnozidarskih venčića „Örtűz (Straűarska vatra)“ u Bačkoj Palanci i „Redületlenűl (Nepokolebljivo)” u Novom Sadu.
Sticajem istorijskih okolnosti, Kraljevina Srbija nije imala Veliku masonsku Ložu sve do 1919. godine. Iako neubičajeno, njenom nastanku 1919. prethodilo je formiranje i razvoj „Starog i prihvaćenog Škotskog reda“, 22. aprila 1909. godine. Uz pomoć Braće iz VL Rumunije i kasnije Grčke, osnovan je Kapitel Ružinog Krsta 18 st. Starog i prihvaćenog Škotskog reda, a u maju 1912, formiran je i Vrhovni Savet SPŠR Srbije. Već u oktobru Vrhovni Savet ŠR dobio je u Vašingtonu priznanje 24 Vrhovna Saveta iz sveta.
Tek 1919. godine po ujedinjenju nekoliko slovenskih naroda u zajedničku državu, Kraljevinu Srba, Hravata i Slovenaca 1918. godine, 9. juna 1919. došlo je do osnivanja Velike Lože Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca „Jugoslavija“ koju je sačinjavalo šest Loža: „Sloga, rad i postojanstvo“, „Pobratim“ i „Šumadija“ iz Beograda i „Maksimilijan Vrhovac“, „Ivan Grof Drašković“ i „Budnost“ iz Hrvatske. Time je ova VL postala jedina i najviša masonska vlast u kraljevini. Te iste godine formiran je i Vrhovni Savet Starog i Prihvaćenog Škotskog Reda Kraljevine SHS.
Godine 1924, osniva se u Novom Sadu slobodnozidarski večnić „Stratimitović“ koji 1926. prerasta u ložu. U Subotici, 1928, osniva se loža „Stella Polaris“. U Velikom Bečkereku 1930. se osniva slobodnozidarski venčić „Luks“ koji iste godine prerasta u ložu „Vojvodina“. Tada se grad zove Petrovgrad. U Pančevu, 1937, osniva se loža „Banat“.
1929. godine Kraljevina SHS, dobija ime Jugoslavija, što uslovljava i promene u imenu VL i VS ŠR. Prvi Veliki Majstor VL „Jugoslavija“ i Vrhovni Komander VS bio je Đorđe Vajfert, industrijalac, kasnije guverner nacionalne banke, dobrotvor. U periodu intenzivnog napredovanja i razvoja SZ do 1940. godine, Veliki majstori VL „Jugoslavija“ su bili (posle Đorđa Vajferta) – do 1933, Br. Dušan Milićević, od 1933. do 1940. Br. Andrija Dinić, tačnije do uspavljivanja VL sa početkom II svetskog rata. Ovo je ujedno, jedan od najpovoljnijih perioda u razvoju SZ u Srbiji. Kralj Aleksandar Karađorđević je prema nekim podacima bio slobodni zidar u Francuskoj, a pripadnost slobodnom zidarstvu Kneza Pavla Karađorđevića, regenta u periodu od 1933. do 1941. godine, dakle, posle atentata na Kralja Aleksandra, bila je nesumljiva. Mnogi predsednici vlada, ministri, članovi akademije nauka, naučnici, umetnici, muzičari, slikari i pisci, bili su članovi masonskih Loža iz tog vremena. Pod zaštitom VL „Jugoslavija“ radilo je 30 Loža.
VLJ je unela je svetlost u „Narodnu Veliku Ložu Čehoslovačke“ 27. oktobra 1923. godine. U Beogradu je od 11. do 16. septembra 1926. održan veliki Masonski kongres na kome je učestvovalo 56 predstavnika iz 20 masonskih obedijencija iz Evrope i Amerike. U rezoluciji koja je objavljena, podržane su ideje slobode i demokratije, kao jedinog mogućeg puta ka pravdi i poštovanju građana, bezuslovno i potpuno razoružanje u svetu i ideja o formiranju masonskih odbora u svakoj zemlji, koji bi pomogli rešavanje ekonomskih problema i nesuglasica među zemljama – mirnim putem.
Ujedinjena Velika Loža Engleske priznala je VL „Jugoslavija“ 1930. godine. Uzajamna priznanja i prijateljski odnosi razmenjeni su sa preko 50 Velikih Loža sveta. U periodu pred II sv. rat, Knez Pavle Karađorđević, kao slobodni zidar, bliski rođak i predstavnik VLJ, prisustvovao je u julu 1939. godine instalaciji Vojvode od Kenta, kao Velikog Majstora UVL Engleske, što je bilo od naročitog značaja, zbog događaja koji su kasnije usledili. Već u tom periodu, započinje preseljenje dela masonske arhive iz Beograda u London, zbog sve nepovoljnijeg razvoja situacije u Evropi. VL „Jugoslavija“ je prvog avgusta 1940. samouspavana.
Okupacija zemlje od strane nacističke Nemačke dovela je do gašenja masonske aktivnosti. Mnogobrojna Braća bila su hapšena i poslata u koncentracione logore, a desetak njih je streljano. Gestapo je prikupljao podatke o slobodnim zidarima i saslušavao ih, a među njima je bio i poslednji predratni VM VLJ, Br. Andrija Dinić. Od oktobra 1941. do januara 1942. u prostorijama Hrama VL, održana je Antimasonska izložba koja je bila praćena neviđenom antimasonskom i antisemitskom propagandom koju je pratilo, kao poseban kuriozitet, izdavanje antimasonskih poštanskih maraka koje su dugo posle toga bile u opticaju.
Vlada Kraljevine Jugoslavije i Kralj Petar II Karađorđević, prelaze u London. Predsednik te vlade i mnogi ministri bili su Braća masoni. Dobar deo Braće koji su ostali u zemlji priključio se oslobodilačkom pokretu i tako doprineo oslobođenju zemlje 1944. godine.
U periodu posle rata u uspostavljanju prelazne vlasti, kao ministri, učestvovali su mnogi slobodni zidari, ali kratko posle ovoga, po uspostavljanju proruskog komunističkog režima, oni su nestali iz javnog i političkog života.
Tokom komunističke vlasti u Jugoslaviji i Srbiji, slobodno zidarstvo nikada nije potpuno zamrlo. Slobodni zidari su delovali na tri načina… Preko obnovljene Lože u Beogradu i jednog venčića u okviru Srpske akademije nauka i umetnosti, u periodu od 1945. do 1967. godine, radom u emigraciji gde je obnovljena VL i putem pojedinačnih inicijacija u stranim Ložama, tokom sedamdesetih i osamdesetih godina. Pomoć Braći u pokušajima da se obnovi rad Loža dolazio je iz SAD i Švajcarske. Kontakti su održavani sa Velikim Komanderom Škotskog Reda Br. Širerom i Velikim Komanderom Škotskog Reda Južne jurisdikcije, Luterom Smitom. Značajnu aktivnost u tom periodu imali su masoni i u okviru Begradskog univerziteta. Jedan od njih, Br. Ivo Andrić dobio je 1961. Nobelovu nagradu za književnost.
U egzilu je obnovljena VLJ i VSŠR u Rimu, 1947. godine. Ipak, ponovo je ugašena 1967. godine. Lože pod zaštitom VLJ u egzilu nalazile su se u Rimu, Kairu, Aleksandriji i Parizu.
Tokom šezdesetih i sedamdesetih godina, mnogobrojna Braća inicirana su u inostranim obedijencijama. Veći broj njih pristupio je SZ pokretu u VL „Alpina“ u Švajcarskoj, ali i širom sveta, a naročito u Americi, Francuskoj, Engleskoj i Nemačkoj.
U periodu između 1989. i 1993. u Jugoslaviji vlada atmosfera iščekivanja demokratizacije i uvođenja političkog pluralizma, ali i straha od međunacionalne napetosti i sukoba. U takvim okolnostima dolazi do obnavljanja slobodnog zidarstva u Srbiji.
U martu 1989. registruju se tri Lože u Beogradu: „Pobratim“, „Sloga, rad i postojanstvo“ i „Maksimilijan Vrhovac“. Posle kontakata i razgovora u Budimpešti i Vupertalu, dolazi do unošenja svetla u probuđenu VLJ 23. juna 1990. godine. Svetlost su uneli Br. Ernst Valter i UVL Nemačke. Te godine se održavaju prvi višestranački izbori u zemlji, a međunacionalne tenzije sve više rastu i preti ozbiljan sukob. Uskoro počinju ratovi u kojima je živote izgubio veliki broj ljudi. Na čelu Srbije u ovim vremenima bio je Slobodan Milošević koji je svojom autokratskom vladavinom i nesposobnošću da razume i prilagodi se novonastalim međunarodnim okolnostima, uveo Srbiju u ratove i izolaciju. U uslovima propagiranja rata od strane Miloševića i režima, napada na medije i slobodu štampe, uspona kriminalnih grupa i ekstremnih nacionalnih organizacija bliskih vlasti, SZ u Srbiji je trebalo da odigra ključnu ulogu u širenju ideja građanske slobode, duha međunacionalne i druge tolerancije i duha slobode. Razna dešavanja su doprinela tome da UVL Nemačke, u saradnji sa mnogom Braćom iz Srbije, odluči da se sudbina daljeg razvoja SZ u Srbiji poveri Saveznom Veću VLJ. Zbog nesigurnosti i pritisaka vlasti, naredna GS 1993. održana je van zemlje, u Italiji, u Riminiju. 13 i 14. marta 1993.
Čekić VM preuzeo je dotadašnji zamenik VM Br. Braca Ćeran, a već sutradan Br. Dragorad Tanasić. Time je konačno postavljen siguran i stabilan kamen temeljac obnovljene VLJ. Ona je promenila ime u „Regularna Velika Loža Jugoslavija“. Senat UVL Nemačke je prihvatio ovu odluku GS i pružio svu neophodnu pomoć za dalji rad. Među Braćom koja su učestvovala u donošenju ovih važnih odluka bio je i najveći broj onih koji su osamdesetih godina bili inicirani u VL Alpina.
Od tog trenutka započinje dalji rast, napredovanje i razvoj SZ u Srbiji. Slobodni zidari su u nastavku svog delovanja dali i doprinos kraju autoritarne vladavine Slobodana Miloševića i uvođenju demokratije u Srbiji. Oko 2000. godine, prilikom rušenja režima Slobodana Miloševića, RVLJ je imala oko 200 članova. RVLJ se ubrzano razvijala dalje i širila svetlost, a aktivnim doprinosom u međunarodnom bratskom lancu, dobijala sve više priznanja od VL širom sveta. 2002. godine RVLJ je dobila, odnosno obnovila priznanje UVL Engleske kao jedina Velika Loža koja je nastavljač kontinuiteta slobodnozidarske aktivnosti na teritoriji Srbije od njenog osnivanja 1919. što je ujedno bila i potvrda priznanja datog 1930. od strane UVL Engleske.
Svetska Konferencija Velikih Masonskih Loža je 30. septembra 2007, posle izdvajanja Crne Gore i preimenovanja RVLJ u „Regularnu Veliku Ložu Srbije“, u Portlandu priznala RVLS kao jedinu i suverenu masonsku vlast u Srbiji, koja nastavlja kontinuitet od njenog nastanka 1919. godine.
Veliki Majstori u periodu od 1993. do 2012. godine bila su Braća: NUVM Dragorad Tanasić (1993 – 1995), NUVM Novak Jauković (1995 – 1999), NUVM Jovan Vasiljević (1999 – 2001), NUVM Srđan Stanković (2001 – 2005), NUVM Petar Kostić (2005 – 2012). Na Skupštini RVLS, 03. decembra 2011. godine za novog NUVM izabran je Br. Ranko Vujačić, koji je preuzeo svoju dužnost 02. juna 2012. godine na Godišnjoj skupštini RVLS u Beogradu.
Posebno plodan period u razvoju RVLS predstavlja poslednjih desetak godina, kada je RVLS narasla od 300 na oko 1.000 Braće, od 11 na 33 Lože, od 80 na oko 140 međunarodnih priznanja, od 3 na 8 humanitarnih društava. Trenutno Lože imaju svoja 4 hrama i centralni Hram RVLS u Beogradu koji su izgrađeni naporom i zalaganjem Braće članova. Formirani su mali muzej i biblioteka. RVLS ima svoj klub i u njemu organizuje mnoge aktivnosti kao što su tribine, predavanja, koncerti i dr. U okviru RVLS funkcionišu Odbori za zdravstvo, ekologiju, nauku, humanitarne aktivnosti, pravnu pomoć, istraživanje SZ – upravo prerastao u Istraživačku Ložu Br. 33 „Quatuor Coronati“, odbor za kulturu i odbor za odnose sa javnošću.
Jedan od najvažnijih zadataka RVLS, a koji se kontinuirano sa uspehom ostvaruje jeste širenje svetla i osnivanje loža u svim delovima Srbije i pažljiva i selektivna regularizacija članova iz nekoliko iregularnih paramasonskih organizacija.
U redovnom radu Loža koristi se više različitih rituala među kojima najviše Loža koristi modifikovani Šrederov ritual, Škotski ritual i Emulation ritual. U okviru RVLS postoje Lože koje rade na engleskom jeziku – Loža br. 21 „Sveti Jovan – Saint John“ i Loža koja radi na nemačkom jeziku – Loža Br. 26 „Lessing“.
RVLS je razvila i bočne redove kao što su „Stari i prihvaćeni Škotski red“, „Mark Master Mason“ i „Royal Arch“, a svoj podmladak neguje kroz „DeMolay“ red u kome aktivno radi oko 40 mladih.