Βενιζέλος Ελευθέριος
Πολιτικός
ΣΤ:. Αθηνά
(Μουρνιές Χανίων 1864 – Παρίσι 1936)
Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών και πήρε τον διδακτορικό του τίτλο με άριστα (1866). Επέστρεψε στην Κρήτη και άσκησε τη δικηγορία ως επάγγελμα. Αναμίχθηκε αμέσως στην Πολιτική. Εξελέγη βουλευτής Κυδωνιών. Η κατάσταση την εποχή εκείνη ήταν εκρηκτική. Το 1889 η Τουρκική κυβέρνηση αφαιρεί όλα τα δικαιώματα που είχε δώσει στους Κρητικούς. Ακολούθησαν ταραχές και μεγάλη ένταση για μακρό διάστημα.
Το 1895 ξεσπά επανάσταση . Το 1897 γίνονται σφαγές στο Ρέθυμνο και έξω από τα Χανιά. Ο Βενιζέλος θα ηγηθεί μιας δύναμης επαναστατών δύο χιλιάδων και στο ακρωτήρι θα υψώσουν την Ελληνική σημαία. Οι ξένες δυνάμεις με τα πολεμικά τους πλοία βομβαρδίζουν το Ακρωτήρι . Οι αρχηγοί του κινήματος διακηρύσσουν προς τους ναυάρχους το ανυποχώρητο της απόφασής τους. Τα γεγονότα γίνονται γνωστά σε όλη την Ευρώπη. Διάσημες προσωπικότητες τάσσονται υπέρ της ανεξαρτησίας της Κρήτης.
Η Ελλάδα την ίδια εποχή ηττάται ταπεινωτικά από την Τουρκία στην Θεσσαλία. Ο Βενιζέλος ζητά από τις μεγάλες δυνάμεις την αυτονομία της Κρήτης . Μετά από διπλωματικές διαβουλεύσεις εκλέχθηκε Ύπατος Αρμοστής ο Πρίγκιπας Γεώργιος, (1898) ο οποίος συγκρότησε το Συμβούλιό του. Διόρισε τον Βενιζέλο υπουργό Δικαιοσύνης. Ο Βενιζέλος επιθυμούσε την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα υπό την προϋπόθεση της ώριμης κατάστασης και όχι με βεβιασμένες ενέργειες. Έτσι επήλθε σύγκρουσης με τον Αρμοστή και σαν επακόλουθο η παραίτησής του. Τα επόμενα χρόνια η κατάσταση χειροτέρευε και το 1905 ο Βενιζέλος ηγήθηκε της επανάστασης της Θερίσου, η οποία διακήρυξε την πολιτική ένωση Κρήτης με την Ελλάδα. Οι μεγάλες δυνάμεις απείλησαν με επέμβαση και άρχισαν σκληρές διαπραγματεύσεις. Τελικά η ευφυΐα και η άψογη διπλωματική ικανότης του Βενιζέλου οδήγησε σε ευτυχή έκβαση του προβλήματος. Τα ξένα στρατεύματα άρχισαν να αποχωρούν (1908) και ο πρίγκιπας Γεώργιος επέστρεψε στην Ελλάδα . Ο Βασιλεύς Γεώργιος Α’ έστειλε ως αρμοστή τον Αλέξ. Ζαΐμη και για την τήρηση της τάξεως ‘Ελληνες αξιωματικούς και οργάνωσε και την τοπική χωροφυλακή. Τον Απρίλιο του 1910 συγκλήθηκε συνέλευσης και ο Βενιζέλος εκλέχθηκε πρόεδρός της. Στην Ελλάδα ήδη είχαμε την επανάσταση στο Γουδί (8/1909) ο στρατιωτικός σύνδεσμος κάλεσε τον Βενιζέλο να αναλάβει την ηγεσία εκείνος όμως είχε πολλές αντιρρήσεις και μετά από διαπραγματεύσεις του Γεωργίου Α’ , του Στεφ. Δραγούμη , του Δημ. Ράλλη προκηρύχτηκαν εκλογές και ο Βενιζέλος εκλέχθηκε βουλευτής Αττικής.
‘Ετσι στις 19.10.1910 ο Βενιζέλος εκλέχθηκε πρωθυπουργός. Αμέσως άρχισε τις διαπραγματεύσεις και τις συνεννοήσεις με τις άλλες βαλκανικές χώρες προκειμένου να εκδιώξουν τους Τούρκους από τα Βαλκάνια. Έτσι τον Σεπτέμβριο του 1912 κήρυξαν τον πόλεμο στην Τουρκία και έτσι ξεκίνησε ο Α’ Βαλκανικός πόλεμος. Την 1/10/1912 κηρύχθηκε και η ένωση με την Κρήτη. Οι σύμμαχοι όμως δεν ήταν ευχαριστημένοι με τις εδαφικές τους κατακτήσεις και διανομή, ιδιαίτερα η Βουλγαρία θεωρούσε τον εαυτό της ως πιο δυνατό και είχε απαιτήσεις από την Ελλάδα και τη Σερβία. Έτσι τον Μάιο του 1913 ξεκίνησε ο Β΄ βαλκανικός πόλεμος. Οι Βούλγαροι ηττήθηκαν και ο Βενιζέλος εκπροσώπησε την Ελλάδα στη συνδιάσκεψη του Βουκουρεστίου όπου και πέτυχε να ικανοποιήσει όλες τις απαιτήσεις μας, υπογράφοντας ταυτόχρονα τη συνθήκη ειρήνης. Το 1914 ξέσπασε ο Α’ παγκόσμιος πόλεμος. Ο Βενιζέλος θέλησε να μείνει αμέτοχος και αρνήθηκε να εμπλακεί. Το 1915 όμως οι δυνάμεις της Αντάντ κάλεσαν τους Έλληνες να συμμετάσχουν στη εκστρατεία των Δαρδανελλίων. Ο Βενιζέλος συμφώνησε αλλά ο Βασιλέας διαφώνησε. ‘Ετσι ξεκίνησε ο διχασμός . Οι σύμμαχοι αποβιβάστηκαν στη Θεσσαλονίκη, ο Βενιζέλος σχημάτισε την Προσωρινή κυβέρνηση της Εθνικής Άμυνας, κηρύσσοντας επανάσταση στην Θεσσαλονίκη με τους Ναύαρχο Κουντουριώτη και Στρατηγό Δαγκλή. Ακολούθησε μία περίοδος γεμάτη διαφωνίες, αντεκδικήσεις, αποστρατείες αξιωματικών, εκτοπίσεις και φυλακίσεις αντιφρονούντων και από τις δύο πλευρές. Η Ελλάδα βρέθηκε από την πλευρά των νικητών και έτσι ο Βενιζέλος εκπροσώπησε και πάλι την Ελλάδα στις συνθήκες, μεταξύ των εμπολέμων, του Νεϊγύ και Σεβρών. Η Ελλάδα προσάρτησε των Ανατ. Θράκη και την Σμύρνη. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα έγινε απόπειρα δολοφονίας του και τραυματίστηκε στο σταθμό της Λυών στο Παρίσι. Μετά την επιστροφή του έγιναν εκλογές τις οποίες ο Βενιζέλος έχασε . Ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος επιστρέφει και ο Βενιζέλος φεύγει για το Παρίσι. Η ιστορία στη συνέχεια επεφύλαξε πολύ σκληρή τιμωρία για τους Έλληνες οι οποίοι με τα αλλεπάλληλα λάθη και τις υπέρμετρες προσδοκίες ενεπλάκησαν μέσα από την Μικρασιατική εκστρατεία σε μία καταστροφική πολεμική αναμέτρηση. Ο Βενιζέλος δεν ήθελε την επέκταση των πολεμικών συγκρούσεων, μόλις διείδε την διγλωσσία των Γάλλων και την χαλαρή υποστήριξη των Άγγλων. Μετά την καταστροφή εκλήθη και πάλι να προσφέρει τις ανεκτίμητες υπηρεσίες του στις διαπραγματεύσεις ειρήνης με τους Τούρκους. Έτσι στις 13.11.1922 στη Λωζάννη άρχισαν οι μακρύτατες διασκέψεις που κράτησαν έως τις 24.7.1923 ! Αποτέλεσμα ήταν η επιστροφή της Ανατ. Θράκης στην Τουρκία, η ανταλλαγή των πληθυσμών, η παραχώρησης των νήσων Ίμβρου και Τενέδου . Αυτή ήταν και η τελευταία πράξης που ενταφίασε την Μεγάλη Ιδέα που επί πολλές γενεές οι Έλληνες ονειρεύονταν.
Η αστάθεια της πολιτικής τα επόμενα χρόνια 1923 έως 1926 ανάγκασε και πάλι τον Βενιζέλο να φύγει στο Παρίσι ή να μην συμμετέχει στα πολιτικά δρώμενα, παρ ότι εκλεγόταν βουλευτής . Έτσι φτάνουμε στα 1928, όπου με το κόμμα των Φιλελευθέρων κερδίζει τις εκλογές και γίνεται πρωθυπουργός έως το 1932. Θεμελιώνει σχέσεις καλής γειτονίας με τις όμορες χώρες και ιδίως με την Τουρκία όπου με την βοήθεια του Αλεξ. Παπαναστασίου , υπογράφει ελληνοτουρκική σύμβαση φιλίας και διακανονισμού όλων των εκκρεμοτήτων.
Η οξυδέρκεια που πάντα διέθετε ο Βενιζέλος , σε διάφορα θέματα δεν μπορούσε να γίνει αντιληπτή από μέρος του λαού και γινόταν σημείο εκμετάλλευσης των πολιτικών του αντιπάλων (π.χ η επιστροφή προσφύγων στις εστίες τους, η προσάρτησης της Δωδεκανήσου κ.α). Ο Βενιζέλος θα κερδίσει τις εκλογές του 1933 αλλά δυο μήνες αργότερα η κυβέρνησή του θα πέσει . Ο Στρατηγός Πλαστήρας θα κάνει κίνημα υπέρ του Βενιζέλου. Οι αντίπαλοι θα αντιδράσουν, για 2η φορά θα γίνει απόπειρα δολοφονίας του, η γυναίκα του θα τραυματιστεί και άνδρες της συνοδείας του θα σκοτωθούν. Τ ο 1935 ο Βενιζέλος ενεθάρρυνε απόπειρα στρατιωτικού κινήματος που απέτυχε. Κατηγορείται για εσχάτη προδοσία από τον Κονδύλη και Μεταξά και καταδικάζεται ερήμην εις θάνατον. Ο Βενιζέλος εγκαταλείπει την πολιτική με δήλωσή του και φεύγει και πάλι για το Παρίσι, όπου και θα πεθάνει τον επόμενο χρόνο 1936.
Αναμφίβολα ο Ελευθέριος Βενιζέλος είναι η μεγαλύτερη πολιτική φυσιογνωμία της Νεώτερης Ελλάδας. Ο πλέον προικισμένος ηγέτης, και όχι κομματικός αρχηγός, που οδήγησε την Ελλάδα μέσα από πολέμους αλλά και διπλωματικές επιτυχίες στο Ευρωπαϊκό μέλλον της. Μία ξεχωριστή ριζοσπαστική προσωπικότης που με το θάρρος και την διορατικότητά της έγινε σεβαστή από εχθρούς και φίλους. Ήταν ευτύχημα για την Ελλάδα που ο Βενιζέλος υπήρξε ο ηγέτης της την συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Εκτός από την πολιτική όμως ιδιοφυία, εργάστηκε και θεμελίωσε νέους θεσμούς πρωτοποριακούς, όπως την υποχρεωτική και δωρεάν εκπαίδευση, τον καθορισμό της εκπαίδευσης σε 12ετη (Δημοτικό – Γυμνάσιο), την ανεξαρτησία της Δικαστικής εξουσίας, την εφαρμογή των νόμων, την ίδρυση του Συμβουλίου της Επικρατείας, τη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων. Δημόσια έργα που αποπερατώθηκαν, όπως η ύδρευσης της Αθήνας από την λίμνη του Μαραθώνα (Ούλεν), εξηλεκτρισμός των Αθηνών (Power) και πολλά άλλα έργα οδοποιίας, ανέγερση σχολείων, λειτουργία του Εθνικού θεάτρου . Ο Βενιζέλος άφησε ένα τεράστιο πολυτιμότατο αρχείο, μία πλούσια βιβλιοθήκη και εκτός από τα χειρόγραφά του, λόγους και κείμενα. Τέλος μετέφρασε και σχολίασε την Ιστορία του Θουκυδίδη, που χαρακτηρίστηκε εξαιρετικό έργο .
