ISTORIJAT
SLOBODNOG ZIDARSTVA
U SRBIJI
Prva Loža na tlu današnje Srbije osnovana je u Petrovaradinu, pod imenom „Probitas“ 1785 godine. Takođe, među članovima Lože „Vigilantia“ u Osijeku ( Hravatska) su u to vreme bili mnogi Srbi, kao episkop Josif Jovanović Šakabenta i kasnije mitropolit Stefan Stratimirović.
U Beogradu je od 1790. delovala tursko-srpska Loža. O njenom imenu i radu ima malo podataka, ali se zna da su njeni eminentni članovi bili mitropolit beogradski Metodije, Petar Ičko, Knez Aleksa Nenadović, Janko Katić. Među članovima je bilo i hrišćana i muslimana i Jevreja.
Tokom Prvog i Drugog srpskog ustanka i borbe za nacionalno oslobođenje, od 1804. do 1813. godine, značajnu ulogu igrali su slobodni zidari – Petar Ičko i Janko Katić, a u prvoj vladi obrazovanoj 1811. prvi ministar prosvete bio je Dositej Obradović, takođe slobodni zidar.
1842. osnovana je Loža pod imenom „Ali Koč“ u Beogradu i ona je 1851. imala 204 člana.
1876. godine, uz pomoć italijanskih masona došlo je do osnivanja Lože „Svetlost Balkana“ 1876.pod zaštitom Velikog Orijenta Italije.
Srbija je 1882. proglašena kraljevinom i u njoj su osnovane nove Lože „Srbska zadruga“ i „Sloga, rad i postojanstvo“ u Beogradu (pod zaštitom Velikog Orijenta Italije), „Stella Orientalis“, 1890. u Zemunu, a koja se 1897. seli u Pančevo, „Pobratim“, 1891. u Beogradu, „Nemanja“ 1892. u Nišu (pod zaštitom Simboličke velike Lože Ugarske) i 1897. „Filantropija“ u Somboru. Sa osnivanjem ovih loža dolazi do vidljivog uspona slobodnog zidarstva u Kraljevini Srbiji. 1893. godine Br. Sreten Stojković objavljuje knjigu „Slobodno zidarstvo – njegov cilj i principi, njegova sadašnjost i prošlost“. 1894. godine, predsednik Vlade Kraljevine Srbije postaje mason – Br. Svetomir Nikolajević.1905. godine osnovana je Loža „Aurora“ u Vršcu. Kasnije su formirane Lože u Beogradu – 1909. „Ujedinjenje“ (pod zaštitom VO Francuske) i 1910. „Šumadija“ (pod zaštitom VL Hamburga).
Kraljevina Srbija nije imala Veliku Ložu sve do 1919. godine. Iako neubičajeno, njenom nastanku 1919. prethodilo je formiranje i razvoj „Drevnog i prihvaćenog Škotskog reda“, 22. Aprila 1909. godine. Uz pomoć Braće iz Rumunije i kasnije Grčke, osnovan je Kapitel Ružinog Krsta 18 st. Drevnog i prihvaćenog Škotskog reda, a u maju 1912, formiran je i Vrhovni Savet DPŠR Srbije. Već u oktobru Vrhovni Savet ŠR dobio je u Vašingtonu priznanje 24 Vrhovna Saveta iz sveta.
Tek 9. juna 1919. došlo je do osnivanja Velike Lože Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca „Jugoslavija“ koju je sačinjavalo šest Loža: „Sloga, rad i postojanstvo“, „Pobratim“ i „Šumadija“ iz Beograda i „Maksimilijan Vrhovac“, „Ivan Grof Drašković“ i „Budnost“ iz Hrvatske. Te iste godine formiran je i Vrhovni Savet Drevnog i Prihvaćenog Škotskog Reda Kraljevine SHS.
1929. godine Kraljevina SHS, dobija ime Jugoslavija, što uslovljava i promene u imenu VL i VS ŠR. Prvi Veliki Majstor VL „Jugoslavija“ i Vrhovni Komandir VS bio je Đorđe Vajfert, industrijalac, kasnije guverner nacionalne banke i dobrotvor. U periodu intenzivnog napredovanja i razvoja SZ do 1940. godine, Veliki majstori VL „Jugoslavija“ su bili (posle Đorđa Vajferta) – do 1933, Br. Dušan Milićević, od 1933. do 1940. Br. Andrija Dinić, tačnije do uspavljivanja VL sa početkom II svetskog rata. Mnogi predsednici vlada, ministri, članovi akademije nauka, naučnici, umetnici, muzičari, slikari i pisci, bili su članovi masonskih Loža iz tog vremena. Pod zaštitom VL „Jugoslavija“ radilo je 30 Loža.
VLJ je unela je svetlost u „Narodnu Veliku Ložu Čehoslovačke“ 27. oktobra 1923. godine. U Beogradu je od 11. do 16. septembra 1926. održan veliki Masonski kongres na kome je učestvovalo 56 predstavnika iz 20 masonskih obedijencija iz Evrope i Amerike. Ujedinjena Velika Loža Engleske priznala je VL „Jugoslavija“ 1930. godine. Uzajamna priznanja i prijateljski odnosi razmenjeni su sa preko 50 Velikih Loža sveta. U periodu pred Drugi Svetski Rat zbog sve nepovoljnijeg razvoja situacije u Evropi. VL „Jugoslavija“ je prvog avgusta 1940. samouspavana.
Okupacija zemlje od strane nacističke Nemačke dovela je do gašenja masonske aktivnosti. Tokom komunističke vlasti u Jugoslaviji i Srbiji, slobodno zidarstvo je bilo zabranjeno ali nikada nije potpuno zamrlo. Dve lože u Beogradu, sastavljene od predratnih masona su se tajno i neformalno sastajale. Pomoć Braći u pokušajima da se obnovi rad Loža dolazio je iz SAD i Švajcarske. Značajnu aktivnost u tom periodu imali su masoni i u okviru Begradskog univerziteta. Jedan od njih, Br. Ivo Andrić dobio je 1961. Nobelovu nagradu za književnost.
Tokom šezdesetih i sedamdesetih godina, mnogobrojna Braća inicirana su u inostranim obidijencijama. Veći broj njih pristupio je SZ pokretu u VL „Alpina“ u Švajcarskoj, ali i širom sveta, a naročito u Americi, Francuskoj, Engleskoj i Nemačkoj.
Konačno, 1989, sa promenama u zemlji, dolazi i do promene odnosa vlasti prema slobodnom zidarstvu. U martu 1989. registruju se tri Lože u Beogradu: „Pobratim“, „Sloga, rad i postojanstvo“ i „Maksimilijan Vrhovac“. Posle kontakata i razgovora sa predstavnicima UVL Nemačke, dolazi do unošenja svetla u probuđenu VLJ 23. juna 1990. godine. Svetlost su uneli Br. Ernst Valter i UVL Nemačke. Za prvog Velikog Majstora je izabran Zoran Nenezić.
Turbulentna politička, ekonomska i socijalna dešavanja u Srbiji devedesetih godina nisu mimoišla ni VLJ. Već tri godine nakon osnivanja dolazi do razdora u Saveznom Veću Velike Lože i do vandredne smene Velikog Majstora. To je prouzrokovalo otcepljenje jedne grupe na čelu sa isključenim Velikim Majstorom koja je nastavila da radi pod istim imenom, dok je večina Loža nastavila rad pod novim imenom Regularna Velika Loža Jugoslavija. 1997. uz pomoć Velike Lože Francuske dolazi do stvaranja još jedne Obidijencije pod imenom Velika Nacionalna Loža Jugoslavije. Sa političkim promenama i menjanjem imena države, i Velike Lože menjaju imena u narednim godinama u Regularna Velika Loža Srbije i Velika Nacionalna Loža Srbije.
Mnogi slobodni zidari u Srbiji nisu bili zadovoljni situacijom u kojoj je slobodno zidarstvo u Srbiji bilo podeljeno i rasparčano. Želja za stvaranjem jedinstvene Velike Lože dovela je do razgovora između Braće iz različitih grupa i konačno 8. Juna 2006 godine došlo je do stvaranja Ujedinjenih Velikih Loža Srbije. Za prvog Velikog Majstora izabran je Brat Vladimir S. Marković iz Beograda. Za vreme njegova dva mandata ( od 2006 do 2014) postignuti su značajni rezultati u radu. Od tri osnivačke lože UVLS su porasle na 22 lože sa preko šesto članova u osam gradova Srbije.
Ubrzo nakon osnivanja Velike Lože, na inicijativu Velikog Majstora Br. Vladimira Markovića započeta je izgradnja Hrama u Beogradu, koji je završen i osvećen 2008. godine. Ovo je bio prvi masonski Hram izgrađen u Beogradu posle Drugog Svetskog rata. Sredstva za izgradnju Hrama su prikupljena od dobrovoljnih doprinosa Braće. Polovina potrebnih sredstava prikupljena je doprinosom Velikog Majstora Bro. Markovića. U Hram se pored Ložanskih prostorija, nalaze i Kancelarija Velikog sekretara, Masonska Biblioteka i Bratski klub.
Nije se zaboravilo ni na humanitarni rad, pa tako UVLS 2007 osnivaju humanitrano društvo koje radi kao nezavisna humanitarna organizaciju u Beogradu, ali uz aktivnu finansijsku i drugu pomoć Braće iz UVLS. Od 2007. godine humanitarno društvo je do sada, u okviru mogućnosti i doprinosa članova UVLS organizovalo veliki broj humanitarnih akcija.
Na inicijativu Velikog Majstora Bro. Markovića, 2009 osnovana je slobodno zidarska biblioteka. Ova biblioteka predstavlja prvu specijalizovanu masonsku biblioteku na zapadnom Balkanu ikada otvorenu. U svrhu edukacije svojih članova, UVLS su finasirale izdavanje devet knjiga sa slobodno zidarskom tematikom, kao i tri priručnika za različite stepenove, katehizise i knjige rituala. Posebna pažnja posvećena je edukaciji članstva pa je Seminar “Put ka Istoku” postao značajan stub ispravnog shvatanja ove uzvišene ideje i daljeg razvoja slobodnog zidarstva u Srbiji.
Takođe na inicijativu Brata Markovića, 2010 počeo je da izlazi zvanični tromesečni glasnik UVLS pod nazivom “Neimar” koji je do sada izašao u osamnest brojeva. Te iste godine, uz pomoć Braće iz Regularne Velike Lože Italije, otpočele su sa radom tri nove lože koje rade po Ritualu emulacije. Sa uključivanjem Rituala Škotskog reda 2011 godine, Lože pod zaštitom UVLS danas rade po tri rituala: Nemačkom Šrederu, Engleskoj Emulaciji i Škotskom ritualu.
Uz pomoć Braće iz Princ Hol Velikog Kapitela Zidara Kraljevskog Svoda Južne Karoline, 2013 godine su počela sa radom tri Kapitela Zidara Kraljevskog Svoda. 2014 ova tri Kapitela su osnovala Veliki Kapitel Srbije a za prvog Velikog Prvosveštenika izabran je Brat Vladimir S. Marković, prethodni Veliki majstor UVLS.
Na inicijativu UVLS, novembra 2014, u Beogradu, počela su sa radom prva tri Saveta Kraljevskih i Izabranih Majstora, a uz pomoć Princ Hol Velikog Saveta Južne Karoline.
|
